سواستفاده روانی که منجر به آسیب روانی و ذهنی در قربانی می‌شود مفهومی آشنا در بین عموم است. این سواستفاده به روش‌های مختلفی ممکن است انجام شود: از انتقاد بیش از اندازه تا قهر و تهدید و…
از بین انواع سواستفاده‌های روانی، * گس لایتینگ / دستکاری روانی، روشی است که آسیب بسیار جدی به فرد (به خصوص کودک و نوجوان که در روابطی با نابرابری قدرت هستند) وارد می‌کند. برای مقابله با آن پیش از هرچیزی باید آن را بشناسیم.
– نوجوان ژیمناستی را تصور کنید که سال‌هاست ورزش می‌کند و بدن متناسب و ورزشکارانه‌ای دارد. او اکنون در حال آماده شدن برای مسابقات است و هرروز از مربیان خود می‌شنود که «چاق» است! او در آینه به خود نگاه می‌کند و چاقی نمی‌بیند. اما بعد از مدتی باور می‌کند که «چاق» است.
* گس لایتینگ /دستکاری روانی چیست؟
این اصطلاح اولین بار درسال ۱۹۳۸ از یک نمایشنامه به همین نام اقتباس شد. دستکاری روانی می‌تواند در روابط شخصی یا حرفه ای رخ بدهد و قربانیان در مورد هویت و ارزش خود مورد هدف قرار می‌گیرند.
کسی که دیگران را دستکاری روانی می‌کند چندین هدف ممکن است داشته باشد:
اعمال قدرت بر قربانی، لذت بردن از دستکاری روانی دیگران، کنترل احساسی، فیزیکی یا مالی دیگران.
برای اینکه بتوانیم از خود و یا فرزندمان در برابر این نوع سواستفاده مراقبت کنیم باید بدانیم که این سواستفاده چطور انجام می‌شود.
-اولین برخوردها:
رابطه در ابتدا خوب به نظر می‌رسد. در اولین برخوردها از قربانی تعریف می‌کند. اعتماد به سرعت ایجاد می‌شود (اعتماد پیش از شکل‌گیری واقعی صمیمیت). این تکنیک به بمباران عشقی معروف است. هر چه قربانی بیشتر از خودش خوشش بیاید مرحله بعدی دستکاری سریعتر اتفاق می‌افتد.
-شروع دستکاری روانی:
فرد دستکاری کننده در ابتدا دروغ‌های ساده می‌گوید اما به تدریج حجم اطلاعات نادرست افزایش می‌یابد و اگر قربانی روایت‌های او را زیرسوال ببرد متهم به دروغگویی می‌شود. او با گفتن اینکه قربانی متوهم است یا دروغگو ممکن است او را منزوی کند و یا دیگران را بر علیه او تحریک کند.
دستکاری روانی یا گس لایتینگ به گفته آلیس میلر، «آموزش و پرورش سمی» است. کودک و نوجوان باید مراقب همسالان و بزرگسالانی باشند که از جمله ی : «تو “چاق/احمق/ضعیف/تنبل” هستی» استفاده می‌کنند. بخصوص وقتی در ظاهری دوستانه و کمک کننده این جملات آسیب رسان را بیان می‌کنند.
مهم است که بیاموزیم و به فرزندان خود یاد دهیم که هر رفتار ظاهرا مثبتی باعث نمی‌شود که فکر کنیم دیگری بهتر از ما می‌داند که چه چیزی را چه طور ببینیم.
کودکان باید آموزش ببینند که با بزرگسالان و همسالان در موقعیت های اعتماد و اقتدار (مثل معلم، والدین، دوستان نزدیک، مربی ورزشی و…) رفتار کنند. باید بیاموزند که واقعیت چیزی نیست که یک فرد بالغ، فردی که در موضع قدرت است و یا دوست ظاهرا دلسوز انتخاب می‌کند. واقعیت چیزی است که به صورت عینی قابل اندازه گیری باشد یا برای آن مثال‌های واقعی وجود داشته باشد و بشود آن را واقعیت سنجی کرد.
متاسفانه گس لایتینگ به قدری ست رایج شده که کلمه سال 2022 بوده است. بیایید آن را در سال 2023 به کلماتی مانند «شک گرایی»، «تفکر انتقادی»، «بررسی حقایق»، «تحقیق»، «حمایت از کودک»، «آموزش»، «آگاهی»، «استقلال» تبدیل کنیم.
- Gaslighting
